501 rocznicę opublikowania przez ks. dr. Marcina Lutra 95 tez, wydarzenia, które uznajemy za symboliczny początek Reformacji, uczciliśmy dwoma nabożeństwami i… wystawą jednego obrazu.
Podczas nabożeństwa w Niedzielę Reformacyjną (28 października) kazanie wygłosił nasz długoletni przyjaciel, ks. Axel Luther z Berlina. Po nabożeństwie wielu parafian udało się do Kamienicy pod Aniołami, gdzie odbył się wernisaż nietypowej wystawy, ponieważ pokazano na niej tylko jeden (za to duży) obraz. Jego autorem jest wrocławski artysta plastyk Tomasz Fronczek, który na płótnie o wymiarach 160 x 235 cm namalował skan pierwszej strony Biblii Lutra z 1535 r. Dlaczego akurat skan? Wyjaśnienie, napisane przez artystę, znajduje się poniżej.
W samą Pamiątkę Reformacji, 31 października, odbyły się Nieszpory Reformacyjne – wieczorne nabożeństwo ze śpiewaną liturgią, którą można znaleźć w Śpiewniku Ewangelickim (zainteresowani znajdą ją na stronach 1517–1524). Część liturgiczną prowadził ks. Marcin Orawski, kazanie wygłosił bp Ryszard Bogusz, a słowa pozdrowienie tradycyjnie przekazał ks. prof. Bogdan Ferdek z Kościoła Rzymskokatolickiego. Nabożeństwo miało przepiękną oprawę muzyczną dzięki naszemu kantorowi, Dawidowi Ślusarczykowi, który do współpracy zaprosił sopranistkę Olgę Ksenicz, trębacza Piotra Bugaja i skrzypka Tomasza Kwiecińskiego, który towarzyszy nam muzycznie podczas większości nabożeństw.
Daria Stolarska
Biblia Lutra 2018
Tomasz Fronczek
„(…) dopiero Luter podarował Niemcom Biblię” – to zdanie wybitnego historyka języka niemieckiego, Hansa Eggersa, doskonale oddaje znaczenie procesu zapoczątkowanego na zamku Wartburg w 1521 roku.
Tłumaczenie Pisma Świętego na język niemiecki dokonane przez Marcina Lutra i jego współpracowników w I poł. XVI w. nie było pierwszym, żadne jednak nie dorównywało mu pod względem merytorycznym, językowym czy wreszcie skalą oddziaływania. Język augustianina jest zarazem prosty i obrazowy. Z jednej strony posługuje się Luter słownictwem powszechnie znanym i zrozumiałym, a z drugiej wprowadza wiele neologizmów, które wchodzą na stałe do mowy niemieckiej. Tekst Biblii, uwolniony od łaciny, staje się łatwo dostępny dla mieszkańców rozległego Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego. Jest także inspiracją dla wielu innych przekładów Biblii w językach ojczystych, również w obozie kontrreformacyjnym. Wśród pierwszych kompletnych polskich przekładów wymienić należy katolicką Biblię Leopolity (1561), kalwińską Biblię Brzeską (1563), ariańską Biblię Nieświeską (1570–72), katolicką Biblię Wujka (1599) i protestancką Biblię Gdańską (1632).
Gutenbergowski wynalazek druku umożliwił rozpowszechnienie przekładu Lutra na nieznaną dotąd skalę. Przyczyniło się to do wzrostu świadomości religijnej i językowej nie tylko ludzi wykształconych, ale i mas prostego ludu, co zasadniczo wpłynęło na sytuację polityczną w Rzeszy.
Można powiedzieć, że Luter, budząc język, stworzył naród. Miało to niebagatelny wpływ na ekspansję Reformacji, której różnorodne odłamy są obecnie wyznawane przez blisko połowę wszystkich Chrześcijan na świecie. Protestantyzm zaś, chwaląc etos pracy, akceptuje i uprawomocnia dostatek wszystkich wierzących (a nie tylko elit i kleru) w świecie doczesnym, antycypując i wspierając rozwój kapitalizmu.
Słowiański u zarania Wrocław, już od średniowiecza był miejscem styku kultur, języków i religii. Bliskie związki z Wittenbergą spowodowały szybkie przenikanie idei reformacyjnych na Śląsk, czemu sprzyjała postępująca germanizacja regionu w XVI wieku. Proces ten spotęgowało i utrwaliło przejęcie tej prowincji od katolickich Habsburgów przez ewangelickie Prusy w połowie XVIII stulecia. Dzięki bogatemu w zasoby naturalne Śląskowi Prusy stały się w wieku „pary i maszyny” potęgą europejską.
Na przełomie 2017 i 2018 roku brałem udział w cyfryzacji starodruków w Bibliotece Archidiecezjalnej na Ostrowie Tumskim. Prace obejmowały czyszczenie, foliację, konserwację i skanowanie książek. Przez nasze ręce przewinęło się ok. 1400 pozycji, w tym kilkaset inkunabułów (łac. incunabula – w kołysce) – najstarszych drukowanych dzieł z II poł. XV w. Monotonna, wydawałoby się, praca w tej „kolebce” Wrocławia, była wszakże okazją do różnorakich przemyśleń, rozmów i przeżyć intelektualno-duchowych. Pośród wiekowych książek odnalazłem jedno z najstarszych wydań kompletnej Biblii Lutra z 1535 roku.
Namalowany przeze mnie obraz prezentuje dokładne, wielkoformatowe odwzorowanie skanu pierwszej strony Biblii Lutra, zaczynającej się od słów: „Am anfang schuff Gott hymel und erden…” (Na początku stworzył Bóg niebo i ziemię). Dopełnia go dźwięk, na który natknąłem się, słuchając muzyki podczas konserwacji inkunabułów – tekst piosenki Jacka Karczmarskiego „Marcin Luter”, recytowany przez aktora i mojego przyjaciela Marcina Sztabińskiego, świetnie oddający klimat tamtych wydarzeń.